nieuws

Veilig (leren) werken

5 september 2013

Door: Rick van Workum (1), Voion

Het techniekonderwijs in de bovenbouw van het vmbo is bijzonder.

Tijdens het praktijkdeel vallen leerlingen namelijk onder de werking van de arbowet. Leerlingen zijn in die situatie, voor de arbowet, werknemer. Een bijzondere groep bovendien; jeugdige werknemers. De school (bevoegd gezag) is dan ineens werkgever voor die leerlingen. En dat brengt extra verplichtingen met zich mee.

De onderwijswerkgever moet zorgen voor goede arbeidsomstandigheden. Kort door de bocht komt het er op neer dat werkgevers arbeidsongevallen moeten voorkomen en dat werknemers niet ziek mogen worden van het werk. Daarbij horen twee opmerkingen:

1. 100% uitsluiten van ongevallen is onmogelijk en
2. werknemers hebben een eigen verantwoordelijkheid

100% uitsluiten van ongevallen is onmogelijk
Uitsluiten van ongevallen is onmogelijk. Dat neemt niet weg dat de arbowet de school een inspanningsverplichting oplegt en concrete eisen stelt. De school moet alle risico’s voor veiligheid en gezondheid in kaart brengen, die risico’s wegen, vervolgens wegnemen / oplossen of beheersbaar maken en tot slot nagaan of de oplossingen en beheersmaatregelen werken zoals gepland en of er andere onverwachte risico’s zijn ontstaan. Feitelijk is dit wat de RI&E verplichting uit de arbowet van een werkgever vraagt. Met de Arboscan-VO kan die RI&E in een school worden gemaakt.

De Arboscan-VO bevat veiligheidsmodules voor praktijklokalen. Deze inventariseren risico’s op hoofdlijnen. Voor vmbo Bouwen, Wonen en Interieur, Metaal, Metalectro enTechniekbreed zijn zogenaamde veiligheidsmappen (2) gemaakt. Met de instrumenten in deze mappen kan veel preciezer de (on)veiligheid van machines en gereedschappen in het praktijklokaal en het praktijklokaal zelf bekeken worden.

Werknemers hebben een eigen verantwoordelijkheid
Stel dat uw school alle gevonden knelpunten oplost, is daarmee dan de kous af? Nee, hoewel de arbeidsomstandigheden misschien ideaal zijn, is en blijft oordeelkundig handelen belangrijk. Veiligheidsgedrag doet er toe. Daarmee komt het gedrag van de werknemer – en in bijzondere gevallen het gedrag van de leerling - in beeld.

Zij moeten goed zijn voorgelicht over de risico’s bij en van het werk (kennisnemen van de RI&E). Werknemers moeten geïnstrueerd worden over de veilige manier van werken en over de getroffen veiligheidsmaatregelen. De werkgever moet ook toezien op de juiste naleving van die instructie.

Vervang de term werknemers door leerlingen en werkgever door docent en we zien een lessituatie. Voorlichting en instructie over veiligheid is – als het goed is - onderdeel van het curriculum, ook hangen instructiekaarten aan machines. Wat rest is toezien op naleving van de instructie. En dat is in sommige groepen geen sinecure.

Hoe organiseer je goed toezicht in de klas? Op hoeveel leerlingen is toezicht mogelijk? Wie is verantwoordelijk, de docent, de directie of allebei?
In de informatiefolders VO-signaal ‘Organiseren van goed toezicht’ en het VO-signaal ‘Aansprakelijkheid en verzekeringen’ worden deze en andere vragen beantwoord. Download VO-signaal ‘Organiseren van goed toezicht’ en ‘Aansprakelijkheid en verzekeringen’ hier.

1) Rick van Workum is werkzaam bij Voion het Arbeidsmarkt & Opleidingsfonds voor het voortgezet onderwijs

2) Verkrijgbaar bij het platform BWI in de bestelmodule (deze map is in 2012 uitgereikt aan de lidscholen) en binnenkort bij Consortiumbo.